توضیحات

اسید فسفریک (به انگلیسی: Phosphoric acid) که به ارتو فسفریک اسید یا فسفریک(V) اسید نیز معروف است،یک اسید ضعیف با فرمول شیمیایی H3PO4 است. به‌طور معمول به عنوان یک محلول غلیظ بی‌رنگ با غلظت ۸۵٪ در آب مشاهده می‌شود. ترکیب خالص آن یک جامد بی رنگ است. فسفریک معمولاً در آزمایشگاه‌ های شیمی به عنوان محلول آبی ۸۵٪ مشاهده می‌شود.

ساختار اسید فسفریک

یک مایع شربتی بی رنگ، بی‌بو و غیر فرار است. این ماده تعریف دقیق اسید قوی را برآورده نمی‌کند. اما محلول ۸۵٪ آن باز هم می‌تواند پوست را به شدت تحریک کرده و به چشم آسیب برساند. برای تشخیص این اسید خاص از سایر «اسیدهای فسفریک» مانند پیروفسفریک اسید می‌توان از نام «اسید ارتوفسفریک» استفاده کرد. با این وجود، اصطلاح «اسید فسفریک» اغلب به معنای همین ترکیب خاص است و این نام فعلی IUPAC آن است.

فسفریک اسید از جمله پرمصرف‌ترین مواد شیمیایی در صنعت است. از آن در تولید کودهای شیمیایی فسفاته، پاک‌کننده‌های صابونی و غیرصابونی، تصفیه آب، خوراک دام و داروسازی، مکمل‌های خوراک دام و طیور (دی و منو کلسیم فسفات)، مواد فسفاته شوینده‌ها، تصفیه پساب‌ها، ، ضد حریق کردن برخی سطوح و عوامل بازدارنده اشتعال، به عنوان ماده افزودنی در نوشابه‌های گازدار و نیز جهت تمیزکردن و جرم‌گیری سطوح فلزی به‌کار می‌رود. همچنین از اسید فسفریک ۳۷ درصد در دندانپزشکی قبل از ترمیم‌های کامپوزیت و باندینگ‌ها استفاده می‌شود. فسفریک اسید خوراکی را از افزودن آب به P4O10 می‌سازند.

کاربردهای اسید فسفریک

کاربرد در کشاورزی
کاربرد در صنایع غذایی
کاربرد در شوینده ها
کاربرد در پزشکی و دندانپزشکی
کاربرد در زدودن زنگ آهن

نام های دیگر اسید فسفریک

نام های دیگر اسید فسفریک :اسید غیر آلی ، اسید معدنی و اسید فسفر است.

بسته بندی اسید فسفریک در بازار یصورت گالن ۳۵ کیلویی چینی موجود است.

ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی

فرمول شیمیایی:	H₃PO₄
جرم مولکولی:	۹۷.۹۹ g/mol
حالت فیزیکی:	مایع بی‌رنگ یا جامد کریستالی
حلالیت:	کاملاً محلول در آب، اتانول و سایر حلال‌های قطبی
pH:	محلول‌های غلیظ آن اسیدی قوی دارند
نقطه جوش:	حدود ۱۵۸ درجه سانتی‌گراد (در فشار استاندارد)
نقطه ذوب:	۴۲.۳۵ درجه سانتی‌گراد

روش‌های تولید اسید فسفریک

روش تر (Wet Process):

این روش برای تولید اسید فسفریک صنعتی استفاده می‌شود. در این فرآیند، سنگ فسفات (Ca₅(PO₄)₃F) با اسید سولفوریک واکنش داده و منجر به تولید اسید فسفریک و گچ (CaSO₄) به عنوان محصول جانبی می‌شود.

روش حرارتی (Thermal Process):

در این روش، فسفر عنصری (P₄) در حضور اکسیژن و بخار آب سوزانده می‌شود تا اسید فسفریک با خلوص بالا تولید شود. این روش بیشتر برای تولید اسید فسفریک خوراکی و دارویی استفاده می‌شود.

کاربردهای اسید فسفریک

صنایع غذایی و نوشیدنی‌ها

به عنوان تنظیم‌کننده pH و افزایش‌دهنده اسیدیته در نوشابه‌های گازدار مانند کوکا کولا و پپسی

استفاده در تولید مواد نگهدارنده مواد غذایی

به عنوان ماده افزودنی در محصولات لبنی و فرآوری گوشت

صنایع کشاورزی (کودهای شیمیایی)

یکی از مواد اصلی در تولید کودهای فسفاته مانند دی‌آمونیوم فسفات (DAP) و مونوآمونیوم فسفات (MAP)

تأمین فسفر برای رشد گیاهان و افزایش بازدهی محصولات کشاورزی

صنایع دارویی و پزشکی

استفاده در تولید داروهای ضد تهوع

ترکیب اصلی در خمیر دندان‌های حاوی فسفات برای تقویت مینای دندان

استفاده در فرآیندهای شیمیایی برای تهیه مکمل‌های معدنی

صنایع شیمیایی و تولید شوینده‌ها

ماده اولیه در تولید مواد شوینده و صابون‌های صنعتی

استفاده در فرایند تصفیه آب و حذف رسوبات معدنی
اسید فسفریک (Phosphoric Acid) یک ترکیب شیمیایی با فرمول H₃PO₄ است که به عنوان یکی از پرکاربردترین اسیدهای معدنی در صنایع مختلف شناخته می‌شود. این اسید به شکل مایع بی‌رنگ، بی‌بو و غیر فرار بوده و بسته به غلظت آن می‌تواند خاصیت خورنده داشته باشد.

ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی

فرمول شیمیایی: H₃PO₄

جرم مولکولی: ۹۷.۹۹ g/mol

حالت فیزیکی: مایع بی‌رنگ یا جامد کریستالی

حلالیت: کاملاً محلول در آب، اتانول و سایر حلال‌های قطبی

pH: محلول‌های غلیظ آن اسیدی قوی دارند

نقطه جوش: حدود ۱۵۸ درجه سانتی‌گراد (در فشار استاندارد)

نقطه ذوب: ۴۲.۳۵ درجه سانتی‌گراد

روش‌های تولید اسید فسفریک

روش تر (Wet Process):

این روش برای تولید اسید فسفریک صنعتی استفاده می‌شود. در این فرآیند، سنگ فسفات (Ca₅(PO₄)₃F) با اسید سولفوریک واکنش داده و منجر به تولید اسید فسفریک و گچ (CaSO₄) به عنوان محصول جانبی می‌شود.

روش حرارتی (Thermal Process):

در این روش، فسفر عنصری (P₄) در حضور اکسیژن و بخار آب سوزانده می‌شود تا اسید فسفریک با خلوص بالا تولید شود. این روش بیشتر برای تولید اسید فسفریک خوراکی و دارویی استفاده می‌شود.

کاربردهای اسید فسفریک

صنایع غذایی و نوشیدنی‌ها

به عنوان تنظیم‌کننده pH و افزایش‌دهنده اسیدیته در نوشابه‌های گازدار مانند کوکا کولا و پپسی

استفاده در تولید مواد نگهدارنده مواد غذایی

به عنوان ماده افزودنی در محصولات لبنی و فرآوری گوشت

صنایع کشاورزی (کودهای شیمیایی)

یکی از مواد اصلی در تولید کودهای فسفاته مانند دی‌آمونیوم فسفات (DAP) و مونوآمونیوم فسفات (MAP)

تأمین فسفر برای رشد گیاهان و افزایش بازدهی محصولات کشاورزی

صنایع دارویی و پزشکی

استفاده در تولید داروهای ضد تهوع

ترکیب اصلی در خمیر دندان‌های حاوی فسفات برای تقویت مینای دندان

استفاده در فرآیندهای شیمیایی برای تهیه مکمل‌های معدنی

صنایع شیمیایی و تولید شوینده‌ها

ماده اولیه در تولید مواد شوینده و صابون‌های صنعتی

استفاده در فرایند تصفیه آب و حذف رسوبات معدنی

کاربرد در صنایع متالورژی برای زدودن زنگ‌زدگی فلزات

صنایع الکترونیک و نیمه‌رساناها

استفاده در تولید بافرهای اسیدی برای پردازش ویفرهای سیلیکونی

کاربرد در تولید نمایشگرهای LCD و قطعات الکترونیکی

خطرات و ایمنی در استفاده از اسید فسفریک

با وجود کاربردهای گسترده، اسید فسفریک یک ترکیب شیمیایی خورنده محسوب می‌شود و تماس آن با پوست و چشم می‌تواند منجر به آسیب شود. برخی از نکات ایمنی در کار با این اسید عبارتند از:

استفاده از دستکش، عینک و ماسک محافظ هنگام کار با اسید فسفریک

جلوگیری از استنشاق بخارات غلیظ آن در محیط‌های صنعتی

در صورت تماس با پوست، محل را با آب فراوان شستشو دهید

نگهداری در ظروف مقاوم به اسید و دور از مواد قلیایی و فلزات فعال

—

جمع‌بندی

اسید فسفریک یک ماده شیمیایی پرکاربرد در صنایع مختلف از جمله غذایی، کشاورزی، دارویی و متالورژی است. این ماده به دلیل خواص اسیدی قوی خود در تولید نوشابه‌های گازدار، کودهای شیمیایی و فرآیندهای تصفیه آب به کار می‌رود. با این حال، در هنگام کار با آن رعایت اصول ایمنی ضروری است.

کاربرد در صنایع متالورژی برای زدودن زنگ‌زدگی فلزات

صنایع الکترونیک و نیمه‌رساناها

استفاده در تولید بافرهای اسیدی برای پردازش ویفرهای سیلیکونی

کاربرد در تولید نمایشگرهای LCD و قطعات الکترونیکی

خطرات و ایمنی در استفاده از اسید فسفریک

با وجود کاربردهای گسترده، اسید فسفریک یک ترکیب شیمیایی خورنده محسوب می‌شود و تماس آن با پوست و چشم می‌تواند منجر به آسیب شود. برخی از نکات ایمنی در کار با این اسید عبارتند از:

✅ استفاده از دستکش، عینک و ماسک محافظ هنگام کار با اسید فسفریک

✅ جلوگیری از استنشاق بخارات غلیظ آن در محیط‌های صنعتی

✅ در صورت تماس با پوست، محل را با آب فراوان شستشو دهید

✅ نگهداری در ظروف مقاوم به اسید و دور از مواد قلیایی و فلزات فعال

جمع‌بندی

اسید فسفریک یک ماده شیمیایی پرکاربرد در صنایع مختلف از جمله غذایی، کشاورزی، دارویی و متالورژی است. این ماده به دلیل خواص اسیدی قوی خود در تولید نوشابه‌های گازدار، کودهای شیمیایی و فرآیندهای تصفیه آب به کار می‌رود. با این حال، در هنگام کار با آن رعایت اصول ایمنی ضروری است.

نظرات (0)